Genetika və Patologiya
Bugünkü dünyada patoloji və genetika bir-biri ilə evli iki sahə kimidir. Xüsusilə xərçəng tədqiqatlarında, somatik mutasiyaların araşdırılmasında bu iki sahə birlikdə işləyir. Toxuma laboratoriyaya gəldikdə, ilk olaraq patoloji bölməsində makroskopik araşdırmalar aparılır. Xərçəngin növünə görə, hansı sahələrdən və neçə parça götürüləcəyi və tədqiqatın necə aparılacağı müəyyən edilir. Toxuma üzərində aparılacaq araşdırmadan asılı olmayaraq, ilk addım gələn toxumanın hansı hissəsinin xərçəngli olduğunu müəyyənləşdirməkdir. Araşdırılan sahənin nə qədərinin xərçəngli toxuma ilə dolu olduğu təyin edilir. Bu ilkin araşdırmadan sonra istifadə ediləcək metod üzrə detallı işə başlanılır. Əgər sekans analizi aparılacaqsa, işarələnmiş sahədən toxuma götürülür, DNT izolyasiyası aparılır və hədəf gen üçün tədqiqat başlanılır. Əgər FISH aparılacaqsa, FISH analizi üçün uyğun qalınlıqda kəsiklər hazırlanır. Bu kəsiklərdə xərçəng sahəsi işarələnir və prob bu sahəyə tətbiq olunur.
İntergen həm patologiya, həm də genetika laboratoriyası olan nadir mərkəzlərdən biridir. Bu sahələrin birlikdə işləmə mədəniyyətini xəstənin xeyrinə bir üstünlüyə çevirən bir mərkəzdir. Gələn nümunələr üçün klinik məlumat toplanır və xəstə üçün ən uyğun testləri müəyyən etmək üçün ortaq patologiya-genetika şurası keçirilir.
Eyni yanaşma "fetal patoloji" tədqiqatlarında da vacibdir. Fetal ultrasəs zamanı aşkarlanan anomaliyalar səbəbilə fetus boşaldıldıqda və ya intrauterin ölü fetus üçün diaqnoz tələb olunduqda, genetika və patoloji sahələri yenidən birlikdə işləməlidir. Genetik mütəxəssis postmortem araşdırmada müəyyən edilən dismorfik tapıntılara, prenatal tapıntılara, ultrasəs nəticələrinə, mama-ginekoloji tarixə və ailə məlumatlarına əsaslanaraq ilkin diaqnoz qurur və patoloqa detallı məlumat verir. Patoloq diqqət edilməli olan kritik detalları öyrənir. Bu məlumatlar əsasında patoloq autopsiyanı həyata keçirir. Bu mərhələdə plasenta çox əhəmiyyətlidir. Bəzən yalnız plasentanın araşdırılması ilə diaqnoz qoymaq mümkündür. Buna görə belə bir tədqiqat istənildikdə, nümunənin necə göndəriləcəyi və saxlanılacağı barədə mərkəzimizdən məlumat alınmalı və belə dəyərli toxumanın ən yaxşı şəraitdə araşdırılması təmin edilməlidir. Bu araşdırmalar ailənin gələcək hamiləlikləri üçün risklərin və digər ailə üzvlərində risk olub-olmadığının müəyyənləşdirilməsi baxımından çox vacibdir.
Biopsiya
Bədənin əlçatan orqanlarından götürülən kiçik toxuma parçası biopsiya nümunəsi adlanır. Məsələn: dəridəki xalların biopsiyası, endoskopik olaraq götürülən mədə-bağırsaq nümunələri, bronkoskopiya ilə götürülən ağciyər toxuması nümunələri və sistoskopiya ilə götürülən sidik kisəsi nümunələri. Bu nümunələr xüsusi boyamalarla mikroskop altında incələnir və xəstəliklərin olub-olmaması barədə dəyərli məlumat verir. Lazım olduqda, daha böyük cərrahi müdaxilədən əvvəl ilkin diaqnostik metod kimi istifadə edilir.
Reseksiya
Zədələnmiş orqanın bir hissəsinin və ya tamamının cərrahi yolla çıxarılması rezeksiyaya və ya tam çıxarılma adlanır. Çıxarılan toxuma qoruyucu mayelərdə laboratoriyamıza gətirilir. Mütəxəssislərimiz toxumanı araşdırır, lazımi nümunələri götürür və xüsusi emal cihazına yerləşdirirlər. Daha sonra hazırlanan nümunələrdən soğan qabığı qalınlığında incə kəsiklər edilir və boyanır. Bu mərhələdə patoloji mütəxəssislərimiz mikroskop altında hüceyrələri araşdırmağa hazır olurlar. Bəzən müayinə olunan toxuma üçün xüsusi boyama metodları tələb olunur. Bu boyamalar diaqnozun uğur nisbətini artırır. Bundan əlavə, bəzi müalicələrin tətbiq edilə bilməsi üçün bu boyaların nəticələrinin öncədən alınması vacibdir.
Sitopatologiya Nədir?
Sitologiya hüceyrə elmi deməkdir. Xəstəliklərdə ilk dəyişikliklər bədənin ən kiçik canlı vahidi olan hüceyrədə başlayır. Bu dəyişikliklər sonradan yayılır və xəstəliyin klinik əlamətlərini yaradır.
Sitopatologiya, xəstəlik diaqnozu üçün toxumadan və bədən mayelərindən götürülən nümunələrdəki hüceyrə dəyişikliklərini araşdıran patologiyanın bir alt sahəsidir.
Bədən mayelərində, uşaqlıq boynu və vaginadan alınan sürüntülərdə, tiroid, döş, qaraciyər və sümük iliyindən iynə aspirasiya materiallarında fərqli hüceyrələr və ya xərçəng hüceyrələri axtarılır.
Servikovaginal Smear Testi
Serviks xərçəngi üçün skrininq məqsədilə aparılan smear testi (Pap smear) dünyada təxminən 100 ildir tətbiq olunur və təsirli olduğu sübut edilmişdir. Smear testlərinin nəticələri təxminən 24–72 saat ərzində bildirilir.
Klassik smearlardan fərqli olaraq, maye əsaslı smear preparatlarında şübhəli displastik hüceyrələr müşahidə edildikdə, əlavə olaraq HPV PCR testi ilə İnsan Papilloma Virusunun (HPV) tiplənməsi tələb oluna bilər.
Əgər nümunə maye əsaslı preparat üçün düzgün şəkildə toplanarsa, HPV araşdırmaları üçün əlavə nümunə almağa ehtiyac qalmaz. Unutmaq olmaz ki, serviks xərçəngləri erkən aşkar edildikdə müalicə oluna bilən xəstəliklərdir.
Skrininqlər olduqca vacibdir.
İncə İynə Aspirasiya Biopsiyaları (FNAB)
Canlı toxuma nümunələrinin analizinə imkan verən və xəstəliklərin sürətli və asan diaqnozuna şərait yaradan incə iynə aspirasiya biopsiyası (FNAB) ən çox tiroid düyünləri, tüpürcək vəzisi kütlələri, limfa düyünləri və ağciyər düyünlərinin diaqnozunda istifadə edilir.
FNAB ağrısız, rahat və etibarlı diaqnostik üsuldur və həm həkim, həm də xəstə üçün böyük üstünlüklər təqdim edir.
Əgər prosedurdan sonra nəticələr istənilən kimi olarsa, xəstə lazımsız cərrahi müdaxilələrdən və anesteziyadan xilas ola bilər.
FNAB hamiləlik dövründə də təhlükəsiz şəkildə həyata keçirilə bilər və tədqiqatlara görə xərçəng yayılması və ya hüceyrə səpilməsi riski çox nadir hallarda müşahidə edilir.
Bədən Mayelərində Sitologiya
Bu sahə bədən mayelərində aparılan eksfoliativ sitologiya tədqiqatlarını əhatə edir (məsələn, tüpürcək, beyin-omeqa mayesi, sidik, bronxoalveolyar lavaj, plevral, qarın içi, oynaq içi mayelər və s.).