Meninjiyoma Nədir?
Meninjiyomalar beyini və onurğa beyinini əhatə edən qoruyucu membranlar olan meninkslerden inkişaf edən, yaxşı xassəli (kanserogen olmayan) şişlərdir. Bu şişlər adətən yavaş böyüyür, nadir hallarda malignə çevrilir və tez-tez cərrahi müdaxilə ilə effektiv şəkildə müalicə oluna bilər. Meninjiyomalar adətən meninks hüceyrələrindən yaranır və ən çox beyin qabığı, kiçik beyin, optik sinir və ya onurğa beyni yaxınlığında meydana gəlir.
Meninjiyomaların Əsas Xüsusiyyətləri
Meninjiyomanın Simptomları
Meninjiyomalar çox vaxt heç bir simptom vermir və baş ağrıları kimi əlaqəsiz səbəblərlə aparılan beyin görüntüləmə müayinələri zamanı təsadüfən aşkar edilə bilər. Lakin, böyüdükcə və ya müəyyən sahələrə təzyiq göstərdikcə aşağıdakı simptomlara səbəb ola bilər:
-
Baş ağrıları
-
Görmə pozğunluqları
-
Tarazlıq problemləri
-
Nevroloji çatışmazlıqlar
Meninjiyomalar Necə Diaqnoz Edilir?
Meninjiyomalar adətən KT (Kompüter Tomoqrafiyası) və ya MRT (Maqnit Rezonans Tomoqrafiyası) müayinələri ilə diaqnoz edilir. Bu görüntüləmə texnikaları şişin ölçüsünü və yerini müəyyən etməyə kömək edir.
Meninjiyomalarda Genetik Erkən Diaqnoz
Erkən genetik diaqnoz, xüsusən də xərçəng və ya genetik sindromlar tarixi olan şəxslərdə əhəmiyyətlidir. Aşağıdakı genlərdəki mutasiyalar:
-
NF2
-
PTEN
-
SUFU
-
SMARCB1
-
SMARCE1
-
MN1
-
PDGFB
-
FOXM1
meninjiyomalarla əlaqəli ailəvi xərçəng sindromları ilə əlaqələndirilmişdir.
Əgər predispozisiya yaradan genetik mutasiya aşkar edilərsə, skrininq proqramları daha erkən başlanıla bilər ki, bu da erkən aşkarlanma şansını artırır. Genetik testlər, genetik məsləhətçi rəhbərliyində aparılmalı və ehtiyacı şəxsi simptomlar və detallı ailə tarixinə əsaslanaraq qiymətləndirilməlidir.
Meninjiyomaların Sınıflandırılması
Meninjiyomalar, aqressivliklərinə əsaslanaraq üç dərəcəyə bölünür:
-
Dərəcə I (Yaxşı xassəli): Yavaş böyüyür, təkrarlanma riski aşağıdır
-
Dərəcə II (Atipik): Daha sürətli böyümə, təkrarlanma ehtimalı yüksəkdir
-
Dərəcə III (Anaplastik/Malign): Aqressiv böyümə və yayılma və ya təkrarlanma riski yüksəkdir
Meninjiyomaların Müalicəsi
Əsas müalicə üsulu şişin cərrahi olaraq götürülməsidir. Müalicə yanaşması aşağıdakı faktorlardan asılıdır:
-
Şişin ölçüsü
-
Şişin yeri
-
Xəstənin ümumi sağlamlığı
Bəzi hallarda, xüsusən də qismən cərrahi reseksiyalardan sonra və ya daha yüksək dərəcəli şişlərdə şüa terapiyası tövsiyə oluna bilər.
Proqnoz
Əksər meninjiyomalar yaxşı xassəlidir və düzgün müalicə olunduqda, proqnoz ümumiyyətlə əlverişlidir. Lakin bəzi hallarda, xüsusən də daha yüksək dərəcəli şişlərdə, təkrarlanma və ya aqressiv davranış mümkün ola bilər.
Hər bir şiş və xəstə unikaldır, buna görə də fərdiləşdirilmiş müalicə planları tibbi mütəxəssislər tərəfindən şəxsi qiymətləndirmələrə əsasən hazırlanmalıdır.
Meninjiyomalar Üçün İstifadə Edilən Genetik Skrininq Testləri
Aşağıdakı genetik testlər mutasiyaları aşkar etmək və müalicə planlarını fərdiləşdirmək üçün istifadə oluna bilər:
-
FOXM1 (Ekzon 9 analizi)
-
Monosomi 22 / Xromosom 22-nin Silinməsi (del22) / Xromosom 22-də Heterozigotluq itirilməsi (LOH 22) – tez-tez SNP array ilə araşdırılır
-
SMARCB1 mutasiyaları – ailəvi formalarla əlaqəli olaraq tez-tez rast gəlinir
-
Hipofiz Adenomu ilə Əlaqəli Genlər (qərarlaşma və ya fərqli diaqnoz):
-
AIP (Yeni Nəsil Sekvensləmə – NGS)
-
GNAS (NGS)
-
USP8 (NGS)
-
Bu testlər, genetik predispozisiyaları müəyyən etmək, şiş alt tipləri arasındakı fərqləri ayırd etmək və əlaqəli sindromların riskini qiymətləndirməkdə kömək edir və erkən diaqnoz, fərdiləşdirilmiş idarəetmə və optimallaşdırılmış izləmə protokollarına töhfə verir.
